Dziś przypada Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi. Jednocześnie za tydzień 24 października będzie kolejne święto – Światowy Dzien Walki z Otyłością. Co więc łączy otyłość i nowotwory? A może nie łączy ich zupełnie nic?

To pytanie, które zadajemy sobie stosunkowo rzadko, być może nie łączymy jednego z drugim. A gdy się zaczynamy nad tym zastanawiać to jedyne, co przychodzi nam na myśl to to, że na nowotwór pracujemy sobie niezdrowym trybem życia. Czy faktycznie to prawda? A może otyłości z nowotworami tak naprawdę nie łączy nic?

Dwie plagi XXI wieku

Myślę, że spokojnie o otyłości i nowotworach możemy mówić jak o plagach, epidemiach, bo występują powszechnie na całym świecie, a zachorowalność stale wzrasta. Tak zachorowalność, otyłość została określona chorobą już ponad 50 lat temu.

Jak otyłość wpływa na organizm?

Pominę tutaj te kwestie, o których powszechnie wiadomo jak obciążenie stawów, układu sercowo-naczyniowego czy powodowanie bezdechu sennego. Za to przybliżę Ci temat tkanki tłuszczowej, bo choć kojarzymy ją zwykle z defektem kosmetycznym i zwiększającym się rozmiarem ubrań to sama tkanka tłuszczowa jest bardzo ciekawym elementem.

Tkanka tłuszczowa narządem (!) wewnętrznego wydzielania

Tkanka tłuszczowa jest narządem wewnątrznego wydzielania różnorodnych substancji. Oznacza to tyle, że tak naprawdę choć tłuszcz powszechnie kojarzy się wyłącznie z magazynowaniem energii i lenistwem to jest to bardzo „zapracowana” tkanka.

Tkanka tłuszczowa, a dokładnie adipocyty produkują substancje o działaniu prozapalnym (np. (TNF-α, IL-6, wisfatyna, rezystyna, IGF) i przeciwzapalnym (np. adiponektyna, IL-1, IL-10). Wydzielają również szereg innych substancji m.in. lipidy i białka związane z metabolizmem i transportem tłuszczów, białka związane z układem odpornościowym, białka związane z układem krzepnięcia.

Czy to znaczy, że tkanka tłuszczowa zawsze jest dla nas w jakiś sposób szkodliwa? Nie! W normalnych warunkach zachowane są prawidłowe proporcje pomiędzy wydzielanymi substancjami – korzystne dla naszego zdrowia.

Otyłość definiowana jest natomiast jako długotrwały proces zapalny, w którym dochodzi do nadmiernego wydzielania substancji prozapalnych, kosztem przeciwzapalnych.

Reasumując – komórki tłuszczowe produkują substancje przeciwzapalne i prozapalne. Gdy występuje otyłość zostaje zaburzone wydzielanie i zdecydowanie więcej wydzielanych jest substancji prozapalnych, które sprzyjają powstawaniu zapaleń.

Otyłość a nowotwory

Skoro już wiemy jak otyłość wpływa na powstawanie substancji prozapalnych to

Zwiększone wydzielanie substancji prozapalnych prowadzi do:

• stymulacji powstawania małych naczyń krwionośnych (włosowatych),
• zwiększenia namnażania komórek,
• hamowania procesu apoptozy (śmierci komórek),
• uszkodzeń materiału genetycznego
  I to wszystko sprzyja powstawaniu nowotworów.

Gdy weźmiemy dodatkowo pod uwagę przyczyny otyłości, które zwykle wiążą się z nienajzdrowszym trybem życia, brakiem aktywności fizycznej itd., które również mogą sprzyjać powstawaniu nowotworów to połączenie otyłości z nowotworami zaczyna być klarowne.

Otyłość i nowotwory – rak piersi

Rak piersi to nowotwór, którego powiązanie z nadwagą i otyłością jest bardzo dobrze znane.

• Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym występującym u kobiet.
• Ryzyko raka piersi u otyłych kobiet po menopauzie jest ok. 3-krotnie wyższe niż u kobiet szczupłych.
• Otyłość typu gruszka (pośladkowo-udowa) zwiększa ryzyko występowania nowotworów hormonozależnych.
• Ryzyko zgonu w ciągu 5 lat od wykrycia choroby jest 2,5x wyższe u pacjentek otyłych niż u pacjentek szczupłych.
• Zaobserwowano, że redukcja masy ciała u pacjentek otyłych, szczególnie w okresie przedmenopauzalnym, stanowi czynnik ochronny obniżający ryzyko zachorowania.
• W badaniu EPIC, w którym udział brało niemal 520 tysięcy osób wykazano, że częstotliwość zachorowania na raka piersi była powiązana z zwiększonym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych oraz alkoholu. Jednak u kobiet po menopauzie wzrost ryzyka był spowodowany podwyższonym BMI (nadwagą lub otyłością) i niską aktywnością fizyczną.
• Nawet w przypadku mutacji genu BRCA otyłość kobiet w wieku pomenopauzalnym zwiększała ryzyko zachorowania na raka piersi.
• Umiarkowana aktywność fizyczna, uprawiana przez kobiety po menopauzie, trwająca 30-60 minut na dobę, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka piersi oraz pojawienia się choroby w drugiej piersi.

Podsumowanie

Jak widzisz otyłość wpływa na zwiększenie ryzyka niektórych nowotworów, w tym raka piersi. Nie jest to jedyny czynnik ryzyka – jest ich znaczenie więcej.

Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi jest doskonałą okazją na to by zastanowić się kiedy ostatnio byłaś na usg piersi, kiedy ostatnio dokonałaś samobadania piersi i jeśli masz wskazania, kiedy ostatnio wykonałaś mammografię. To proste badania, w większości bezbolesne, a szybkie wykrycie nowotworu znacznie zwiększa szanse na wyleczenie. A jeśli tylko trafisz na coś niepokojącego zgłoś się pilnie do lekarza. Nie czekaj na koniec pandemii, na wznowienie pracy stacjonarnej Twojego ulubionego gabinetu – są też inne. Znajdziesz coś niepokojącego – działaj.

Badajmy się!

Bibliografia

1. Rola tkanki tłuszczowej w układzie dokrewnym, Skowrońska B., Fichna M., Fichna P. 2005. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii. tom 1. nr 3, s. 21–29
2. Wpływ nadwagi i otyłości na powstawanie nowotworów. Maciejewska-Cebulak M. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 2, 73–79
3. Związki otyłości z rakiem piersi. Grodecka-Gazdecka S. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011, tom 2, nr 4, 231–238
4. Otyłość a rak piersi. Mazur-Roszak M., Litwiniuk M., Grodecka-Gazdecka S. Współczesna Onkologia. 2010; 14 (4): 270–275
5. Dal Maso L., Zucchetto A., Talamini R. i wsp. Prospective analysis of case-control studien on environmental factors and health (PACE) study group. Effect of obesity and other lifestyle factors on mortality in women with breast cancer. Int. J. Cancer 2008; 123: 2188–2194